A primeira falsificación por Internet da que eu tiven noticia foi un melodramático –e lambido– texto atribuído a Gabriel García Márquez anunciando que padecía cáncer: simplemente o estilo do escrito descartaba tal autoría, pero houbo moitos que picaron. Recentemente, Mario Vargas Llosa denunciaba un par de casos, que el se decatara, no que alguén utilizara o seu nome para expresar ideas que non eran súas. As novas tecnoloxías dixitais permiten, a quen as sabe manexar con habilidade, usurpar a identidade dunha persoa ou dunha entidade. Hai uns días nada menos que El País reclamaba a necesidade de controlar Twitter porque un usuario utilizara o seu logotipo para difundir unha noticia falsa sobre a saúde do Rei.
A circulación gratuíta de películas, discos e agora tamén libros, vulnerando os dereitos de propiedade intelectual, como a difusión de contidos falsos ou inxuriosos desde a impunidade dun relativo anonimato (que, ás veces, nin os policías máis especializados conseguen descubrir), xunto cos casos de pornografía infantil (os máis perseguidos, pola súa especial gravidade), contribúen a configurar o lado escuro deste sistema que está a revolucionar os nosos hábitos de comunicación. Pero nin as falsificacións, nin a vulneración da propiedade intelectual, nin os libelos ou as falsas noticias, nin por suposto a pederastia, apareceron con Internet. Son moito máis antigos. Con Internet circulan con moita máis rápidez e as técnicas dixitais contribúen a reproducilo con moita máis “fidelidade”.
Pero os bispos de Roma, por exemplo, non necesitaron Internet para falsificar supostos escritos do sucesor de San Pedro e do emperador Constantino para disputarlle aos patriarcas de Constantinopla o máximo poder da Igrexa católica. E os Protocolos dos Sabios de Sion, elaborados pola policía secreta zarista como suposta proba dos obxectivos de conspiracións xudías, circularon con gran “éxito” ao longo de medio século vinte. Umberto Eco, no seu inquietante Il cimitero di Praga, fai todo un fresco histórico sobre as trasfegas falsificatorias dos servizos secretos europeos no século XIX. Son ben coñecidos as reescrituras da historia da revolución soviética (con photoshop incluído) nos tempos de Stalin, a medida que ían caendo en desgraza moitos dos revolucionarios protagonistas.
A aparición de Internet ten desequilibrado o panorama dos medios de comunicación, desbordados pola capacidade técnica que proporciona para difundir con rapidez e eficacia calquera información, tanto escrita como audiovisual, e porque está ao alcance de calquera, o que non garante a fiabilidade ou a credibilidade do produto, como denuncian os profesionais da información e os medios convencionais, que se presentan a si mesmos como serios e solventes. Pero tampouco na falta de credibilidade ten Internet a exclusiva. Algúns xornais de renome teñen acadado tal nivel de manipulación con supostos documentos claves de fontes anónimas, con ácido bórico ou con contas en Suíza, que poden competir con vantaxe cos francotiradores do Twitter que asaltan a identidade dun medio.
Sempre foi necesario o sentido crítico á hora ler un libro ou de acceder a calquera medio de comunicación (que ten que gañarse a súa credibilidade día a día). Con Internet, simplemente, hai que multiplicar ese sentido crítico, porque tamén multiplica o volume de información ao que se ten acceso.
