José Juan González Encinar, un cualificado analista do federalismo xa falecido, tívoo sempre claro: a Constitución de 1978 puxo as vimbias e o cesto da organización territorial de Estado foise facendo despois, de forma gradual, coa aprobación dos distintos estatutos de autonomía. Pero unha vez estes aprobados, a forma de organización territorial do Estado español resultou ser substancialmente idéntica á de calquera outro Estado federal. Con todo, algo falla cando neste país o Goberno exponse como verificar a tempo o cumprimento do compromiso de déficit autonómico --sinal de que non o ten claro-- ou cando a Oposición fai esforzos para construír unha soa voz en clave española, camiño do seu congreso federal.
Un partido nacional, como dixo Rubalcaba, que vertebre España e diga o mesmo en todas partes? Un congreso federal? Un partido que diga o mesmo en toda España pero con acentos distintos en cada parte, como matizou Carme Chacón? Vendo a uns e a outros dá a impresión de que volvemos atrás, cando todo debería está xa claro: España é un Estado tan federal como calquera outro dos Estados federais que hoxe existen no mundo. A diferenza, como diría o ex presidente catalán Pasqual Maragall, estriba en que aínda non lle chamamos así.
Debates como o do control do déficit autonómico no Goberno do PP ou o da voz común no PSOE proban ata que punto España é diferente de Alemaña, un xenuíno país federal onde a conservadora Angela Merkel sabe manexar o Consello de Estabilidade cando Bremen, Berlín, Sarre ou Schleswig-Holstein vánselle da man, que algo xa se lle foron, ou onde o socialdemócrata Sigmar Gabriel xa ten bastante con facer esquecer ás súas bases as custosas reformas sociolaborais do chanceler Gerhard Schröder como para porse a debater sobre voces únicas ou con acento. Asusta o federalismo a quen se definen como federais? En España parece que si, en Alemaña, non.
Por curioso que pareza, PP e PSOE teñen máis coherencia no seu aliñamento exterior, en torno ao eixo franco-alemán, que nas súas definicións internas, onde a xeometría das súas alianzas con forzas nacionalistas é tan variable como de conveniencia conxuntural. O PSOE esquécese ás veces de que os seus maiores éxitos electorais coincidiron co seu maior acento federal e o PP adoita demonizar na Oposición pactos que asume sen despeitearse cando goberna. Falta definición e claridade.