Rutina automática e responsabilidade persoal - Xosé A. Gaciño

Xosé A. Gaciño

Os pilotos de proba que foron seleccionados en Estados Unidos para converterse nos primeiros astronautas sentíronse moi decepcionados cando se atoparon con que o seu papel na cápsula espacial era só un pouco máis activo que o dos chimpancés cos que se experimentara anteriormente. Estaba todo tan automatizado e teledirixido desde a base de lanzamento que a súa misión apenas pasaba de apertar algún botón e observar pantallas. Sentíanse coellos de indias.

Contábao Tom Wolfe no seu libro The right stuff (“O que hai que ter”). Aqueles pilotos de probas, que viñan de poñer a punto os novos aparatos que rompían a barreira do son,  considerábanse señores absolutos das súas aeronaves, presumindo da súa destreza e do seu valor, de ter o que hai que ter. A función de astronauta convertíalles en autómatas controlados desde Cabo Cañaveral, a pesar de que tiveran que superar unnas duras probas de esixencias físicas e de preparación técnica para acceder á gloria de viaxar ao espazo. E rebeláronse contra o papel pasivo que se lles asignaba. Rematouse por introducir cambios no programa e adxudicarlles unha maior participación nas manobras de vo para telos contentos. Os posteriores honores cos que os cubriu a propaganda oficial contribuíron tamén a restaurar o seu orgullo ferido, pero aqueles primeiros heroes do espazo nunca se sentiron plenamente satisfeitos dunha misión da que non se sentían intimamente protagonistas.

Pouco a pouco, a profesión de astronauta foise despoxando da imaxe heroica dos primeiros tempos. Os profesionais de perfil científico e sen condicións físicas especiais foron substituíndo aos aguerridos pilotos de proba. Os avances tecnolóxicos, co decisivo empuxe da informática, foron impoñendo automatizacións, neste como en moitos outros aspectos da actividade humana.
Agora, non parece que haxa queixas polo traballo automatizado. Lonxe quedan os primeiros tempos do maquinismo, cando algúns colectivos de traballadores esnaquizaban as máquinas que aforraban postos de traballo. Convencéronos de que as máquinas ían proporcionar un nivel de progreso e de riqueza que terminaría xerando máis postos de traballo que os que podía destruír inicialmente. Até houbo interpretacións progresistas que soñaban con que as máquinas liberarían aos traballadores das tarefas máis penosas para que puidesen dedicarse a actividades máis creativas, tanto no traballo como no ocio. Ou que, polo menos, servirían para que as xornadas laborais fosen máis lixeiras ou se repartisen entre os traballadores para que ninguén se quedase na rúa.

Soños. Na realidade, os avances tecnolóxicos utilízanse especialmente, por unha parte, para reducir persoal e, por outra, para abrir novas vías ao consumismo nada creativo, sen que se produzan grandes resistencias ante o que se considera positivo ou inevitábel. Todas as potencialidades de superación humana que poderían abrir envórcanse en uniformar gustos e costumes (a concentración de preferencias produce máis beneficios que atender a diversidade)e en converter o traballo nunha rutina programada, como apéndice do gran sistema. Calquera día, sen embargo, o gran sistema (que, naturalmente, non é perfecto nin cubre todas as continxencias) déixate solo ante o perigo e toda a responsabilidade recae sobre a túa incapacidade sobrevida para volver ser dono dos teus actos.

Quizais, en vez de reclamar máis automatismos de seguridade, habería que reivindicar máis protagonismo humano. Aquilo de que a máquina sirva ao home, á humanidade (homes e mulleres),e non só aos que se reparten os beneficios.