 |
| Benito Pérez Galdos |
A tal corte, máis choqueira que culta, chegou mozo. Afortunadamente tería oportunidade de achegarse a D. Francisco Giner de los Ríos, fundador da Institución Libre de Ensino. Da súa man coñeceu o krausismo e empapouse nos valores da tolerancia académica e a trascendencia da liberdade de cátedra fronte ao dogmatismo. Alí puido adquirir saberes de personaxes como D. Gumersindo de Azcarate, D. Teodoro Sainz Rueda ou D. Nicolás Salmerón, que como o Sr. Giner foron botados da Universidade Central de Madrid por defender a súa independencia á hora de negar que a bagaxe da súa docencia ficase lastrada por dogmas relixiosos, políticos ou morais.
Formou parte da ilustre nomea de autores que publicaban no “Boletín da Institución Libre de Ensino” Paxinas colaboradas por personaxes do fuste intelectual de Bertrand Russell, Rabindranath Tagore, D. Miguel de Unamuno ou D. Santiago Ramón e Cajal. Os irmáns Machado ou D. Juan Ramón Jiménez, e desde logo Dona Emilia Pardo Bazán, condesas consorte e literata brillante que non habería de presumir para o seu consolo, que un ditador anano e os seus descendentes rematarían usurpando o seu Pazo de Meiras. D. Benito e a voluptuosa Dona Emilia ao longo de case vinte anos mantiveron un romance discreto con algúns altibaixos no que a súa comunidade intelectual non foi allea.
Do autor dos Episodios Nacionais, dramaturgo, cronista, un dos maiores referentes da novela realista do século XIX, e desde logo, dos máis sobranceiros escritores no idioma castelán é oportuno retomar, tal cal están a acontecer as cousas neste maltreito país, dunha “Antoloxía de fragmentos de Galdós” recuperada do esquecemento pola Editorial Lear, o titulado “A fe nacional e outros escritos sobre España”. É unha obra moi pouco coñecida, que ficou case reducida ao ámbito canario. Aparece en 1912, cando España arrastraba a súa decadencia, esmorecida a Restauración baixo o goberno de Alfonso XIII, e aínda sen asimilar o impacto do “Desastre do 98” durante a rexencia de Dona María Cristina e a perda dos restos do vello imperio colonial. Ao mesmo tempo producirse a efervescencia do nacionalismo, a aparición do anarquismo e a “Guerra do Rif” (logo chamada de África), a sangría mais estúpida e inhuman das que habituaba a levar ao país aquela corte de opereta. Nese intre, D. Benito fai un chamamento a formar entre todos "a fe nacional" e mostra a súa esperanza en que sexa "a unión o que garanta a superación daquela crise”. Unha parte do seu opúsculo maniféstase do seguinte tenor:
“Os dous partidos que se han concordado para rotarse pacificamente no Poder son dúas manadas de homes que non aspiran máis que a pastar no orzamento. Carecen de ideais, ningún fin elevado móveos; non mellorarán no máis mínimo as condicións de vida desta infeliz raza, paupérrima e analfabeta. Pasarán uns tras outros deixando todo como hoxe áchase, e levarán a España a un estado de consunción que, de fixo, ha de acabar en morte. Non acometerán nin o problema relixioso, nin o económico, nin o educativo; non farán máis que burocracia pura, caciquismo, estéril traballo de recomendacións, favores aos amigotes, lexislar sen ningunha eficacia práctica, e adiante cos faroliños... Si nada podese esperar das montaraces turbas monárquicas, tampouco debemos ter gran fe na grea revolucionaria (...) Non creo nin nos revolucionarios de novo cuño nin nos antediluvians (...) A España que aspira a un cambio radical e violento da política estase quedando, á miña entender, tan anémica como a outra. Han de pasar anos, talvez lustros, antes de que este Réxime, atacado de tuberculoses étnica, sexa substituído por outro que traia nova sangue e novos fachos de claridade mental”.
Folgan comentarios. Aínda que quizais por cortesía paga a pena rotular con ese cartel tan habitual nalgunhas películas perigosamente próximas á realidade que describen, “calquera parecido coa realidade, personaxes ou situacións actuais, é pura coincidencia”.
