Simplificacións e conspiracións para explicar a crise - Xosé A. Gaciño

Xosé A. Gaciño

Para explicar esta crise interminábel que case ninguén foi capaz de prever, circulan agora toda clase de análises máis ou menos complexos ou simplistas. Como se soe dicir, a touro pasado todos somos profetas, e como é habitual, cadaquén aproveita a ocasión para colocar a súa propia interpretación e axustar contas coas ideas, institucións, sectores sociais ou calquera persoa coas que non se sinta cómodo ou que directamente molestan aos seus intereses.

Así, perdido xa o horizonte dos xogos especulativos dos grandes bancos norteamericanos que prenderon o lume deste incendio –complicado despois por moita leña arroxada ou atopada no seu camiño–, son moitos os protagonistas culpábeis ou responsábeis que se foron sucedendo nas explicacións predominantes nese difuso panorama que chamamos opinión pública. Protagonistas sucesivos ou simultáneos, axeitados a cada momento e lugar, desde os vagos do sur, se fala un obreiro alemán que cre que lle recortaron o salario para dar de comer aos dilapidadores do Mediterráneo, ate os banqueiros alemáns e franceses, se o que se expresa é un indignado grego convencido de que o importe dos rescates que a troika FMI-BCE-CE lle concede ao seu país só serve para pagar as débedas á banca estranxeira que nunca se poderán rematar de pagar.

En xeral, vai predominando a idea de que hai que recortar o gasto público e, dentro dese gasto, van triunfando os criterios de que se supriman os gastos sociais, entre outras cousas porque, aínda que sexan cantidades modestas as que recibe, directa ou indirectamente, cada beneficiario, en conxunto son os que suman cantidades máis importantes, máis das que se poderían obter dunha maior carga fiscal aos de maiores ingresos. Ou, polo menos, iso é o que nos din os que manexan as contas públicas. Que tampouco as deben de manexar moi ben, a xulgar polo elevado fraude fiscal que suxiren os ingresos que prevé en España, por exemplo, o ministro de Facenda coa “regularización amigábel” dos defraudadores de boa vontade que queiran axustar contas antes de que se as axusten (aos que habería que sumar os de mala vontade, que se consideran a salvo de calquera axuste de contas).

Dentro deste caos de intereses que ten a Europa bloqueada e a España en marcha atrás, como consecuencia de factores moi diversos, o mesmo que se manexan simplificacións que atribúen a responsabilidade exclusiva a un gasto público excesivo (mesmo en estados como España, onde había superávit no momento de estoupar a crise), tamén poderían elaborarse teorías de conspiracións perfectas. Desde logo, habería máis material que o que se empregou para elaborar teses conspirativas absolutamente peregrinas, como as relativas ao 11-S en Estados Unidos ou ao 11-M en España.

A conspiración máis evidente podería ser a que perseguise o desmantelamento do estado do benestar en Europa, baixo o pretexto da austeridade obrigada, e a máis conxuntural, a alianza de todos os ultraliberais do mundo occidental para impedir a reelección de Obama como presidente de Estados Unidos. Pero, se a teoría da conspiración carece de sentido na maioría dos casos nos que se intenta aplicar a modo de explicación total, no caso da crise é máis ben inútil.

Non fai falta conspirar nada para conseguir a desorde e o desequilibrio no sistema económico vixente. Basta con deixar que os mercados actúen sen control. Os ultraliberais aseguran que, desa maneira, os propios mercados recuperan o equilibrio, pero, por se acaso, ate agora, sempre botaron man dos fondos públicos para apuntalar aos bancos en perigo. Por iso, nos acordos de estabilidade da Unión Europea (e na reforma constitucional que aprobaron PSOE e PP hai un ano), contémplase a prioridade das débedas financeiras ante un posíbel concurso de acredores dun Estado.