Parece como se estivesen moi interesados en facer ver que se teñen moi en conta as opinións dos cidadáns. Como se a cidadanía “mandase” moito. En realidade, non pretenden máis que esquivar o malestar momentáneo que pode causar calquera desas medidas que non hai máis remedio que adoptar e que non lle gusta adoptar ao propio gobernante que as adopta (ou, polo menos, iso é o que di el, por suposto unha vez que pasa o día de votar, por se acaso o cabreo momentáneo inflúe nas urnas).
A estas alturas, esa sorte de manobras ridículas e infantís non debería ter maior repercusión, máxime despois do nivel de desprestixio ao que chegaron os políticos (polo menos en España) e de que unha boa parte dos prexuízos que contribúen a configurar determinados comportamentos electorais foron promovidos ou amplificados polos propios políticos que agora se senten escravos das súas propias demagoxias. Pero parece que aínda hai unha boa parte do electorado que segue a confiar neles ou que segue a aplicar o vello e conservador refrán de que máis vale o malo coñecido, e que se conforma con calquera chiscadela conxuntural para xustificar a ratificación da súa confianza.
Pode que sexa como unha sorte de xogo. Os políticos xogando a que temen a reacción dos seus electores e os electores xogando a que cren os programas que lles presentan os políticos, sabendo todos que os electores “conscientes” non van reaccionar e que os gobernantes farán o que teñan que facer, con independencia do prometido no seu programa. Xa saben, o xogo da maioría silenciosa que se queda “responsabelmente” na súa casa, mentres as minorías activistas protestan “irresponsabelmente”.
A falta de alternativas posíbeis –sobre todo se non se consegue un respaldo cidadán suficiente– e de revolucións imposíbeis, hai quen pensa que nese xogo está o límite actual da democracia, un límite fixado por un sistema económico (o sistema económico) que marca as verdadeiras liñas vermellas das liberdades reais. E, polo que se está a ver na evolución europea da crise, esas liñas vermellas deixan cada vez menos marxe de manobra para as políticas sociais que noutro tempo foron a referencia dunha alternativa democrática, tanto fronte ao totalitarismo falsamente igualitario como fronte á desregulación do sistema que fomenta implacabelmente a desigualdade.
